25 درصد آسمان ايران در تسخير روسیه

باتوجه به 32 فروند هواپيماهاي روسي از کل 125هواپيماي فعال مسافربري در کشور، بيش از 25 درصد هواپيماهاي مسافربري ايران روسي هستند. اين در حالي است که از مجموع 1390 نفري که پس از انقلاب در سوانح هوايي کشور کشته شدند، 771 نفر در هواپيماهاي روسي جان دادند.

در هر عرصه ديگري نامي از ما نباشد، در عرصه سوانح هوايي در دنيا از اولين‌ها هستيم. طبق برخي از آمارها چيزي نزديک به 25 درصد از کشته‌شدگان حوادث هوايي طي هفت سال گذشته متعلق به سوانح هوايي ايران بوده‌اند و سهم ايران در اين بين بسيار بالا‌‌ست. ايران 25 درصد کشته‌شدگان حوادث هوايي را با آسماني مملو از طياره‌هاي روسي از آن خود کرده است. هواپيماهايي که حتي در کشور سازنده هم مورد استفاده قرار نمي‌گيرند.

جالب آنکه پس از سقوط هواپيماي توپولف روسي و در پي نقد سياست‌هاي شرق‌زده مديريتي صنعت هوايي کشور که همواره گزينه اول خريد هواپيماهاي روسي است، سفير ايران در روسيه در اظهاراتي در مقام دفاع از هواپيماي روسي سقوط کرده در ايران بر‌مي‌آيد و خبرگزاري فارس (حامي دولت) در اخباري به نقد عملکرد مطبوعاتي بر‌مي‌آيد که نسبت به استفاده از هواپيماهاي روسي در ناوگان هوايي ايران هشدار مي‌دهند.

مشکل موکت‌هاي توپولف

25مرداد ‌اعتماد ملي در گزارشي تحت عنوان «دلال‌هاي روس در صنعت هوايي کشور» به نقد شرق‌زدگي مديران صنعت هوايي کشور پرداخته بود. پنج روز بعد ‌خبرگزاري فارس در گفت‌و‌گويي با محمودرضا سجادي، سفير ايران در روسيه که همزمان در ايرنا(ديگر خبرگزاري حامي دولت) نيز انتشار يافت، به دفاع از طياره روسي پرداخته و گفت: « شما اگر در مسيرهاي داخلي روسيه، سوار توپولف‌هاي 154 ‌شويد در‌خواهيد يافت كه به هيچ‌وجه از لحاظ زيبايي و راحتي با ايرباس فرقي ندارند.

متاسفانه توپولف در ايران به بدترين وجه، عرضه مي‌شود، موكت‌هاي كثيف، صندلي‌هاي نزديك به هم، قيمت آزاد بليت و‌.‌.‌. » وي در ادامه در اظهاراتي سوال‌برانگيز در حالي که جامعه ايراني متاثر از‌فاجعه سقوط توپولف هستند اين فاجعه را تصادف خوانده و اضافه مي‌کند: « تصادفات به اصل هواپيما ارتباطي ندارند، همه دست به دست هم دادند تا تصويري ترسناك از اين هواپيما ارائه دهند. در حالي كه توپولف 154 جزو امن‌ترين هواپيماهاي دنياست. از لحاظ اقتصادي هم به صرفه است و تنها هواپيمايي كه در خطوط ايران سود مي‌دهد، اين هواپيماست.‌» اظهارات سراسر مدافعه سفير ايران در روسيه در حالي منتشر مي‌شود که هم «امن بودن» و هم «اقتصادي بودن» نه‌تنها توپولف، بلکه تمامي هواپيماهاي شرقي عملا زير سوال است.

روس‌ها دنبال بوئينگ،
ايراني‌ها دنبال توپولف

پيش از اين در سال‌هاي گذشته، مرسوم بود که در ترمينال‌هاي اتوبوس، اتوبوس‌هاي جديد و نو «ولوو» و «اسکانيا» کولر‌دار در خطوط تهران –تبريز و تهران-اصفهان مشغول جابه‌جايي مسافران مي‌شدند.‌ از طرف ديگر اتوبوس‌هاي زوار در‌رفته بنز دو لوکس مي‌رفتند تا باقيمانده عمر خود را در جاده‌هاي سنگ‌لاخي بين روستاها و شهرستان‌هاي دورافتاده بگذرانند، اين اتوبوس‌ها هم به درد جابه‌جايي مسافر مي‌خورند و هم در صندوقشان احشام را جابه‌جا مي‌کنند. قاعدتا تا زماني که کسي سوار ولوو کولردار نشود، تصور مي‌کند چهارچرخه زوار دررفته 30 ساله با کلمن‌هاي آب گل‌دار، بهترين راکب است. به همين نسبت به سراغ صنعت هوايي روسيه و ايران برويم.

آقاي سجادي از هواپيماهاي شيک توپولف مي‌گويند. که تنها عيبشان در ايران اين است که موکت‌هايش کثيف است و صندلي‌هايشان به هم چسبيده است. در حالي که سفير ايران در روسيه از هواپيماهاي توپولف تعريف مي‌کند و خبرگزاري فارس استدلال مي‌کند توپولف امن‌ترين هواپيماي جهان است، شرکت هواپيمايي «آئروفلوت» روسيه در ناوگان هوايي خود از تعداد اندکي هواپيماي توپولف استفاده مي‌کند و افتخار خود مي‌داند که بر تعداد ايرباس‌هاي خود بيفزايد. بر اين اساس در روسيه شرکت‌هاي هواپيمايي که از هواپيماهاي غير‌روسي استفاده مي‌کنند از مقبوليت بيشتري برخوردارند. مثال بارز آن هم هواپيمايي آئروفلوت است که از جايگاه خوبي در اذهان عمومي روسيه به خاطر آسايش و ايمني پروازهاي خود برخوردار است.

از سوي ديگر، در حالي که وزير راه دولت آقاي احمدي‌نژاد بر خريد و استفاده از هواپيماهاي روسي تاکيد مي‌کند جالب است بدانيد، ايگورلويتين وزير سابق ترابري روسيه كه كشورش فروشنده اصلي هواپيماهاي توپولف به ايران است 2سال پيش اعلام كرد: ناوگان فرسوده و تجهيزات آموزشي ضعيف بزرگ‌ترين تهديدات براي امنيت هوايي روسيه هستند.

ايگور لويتين افزود: همين شرايط باعث شد تا در تابستان 2006 ميلادي 3 فروند هواپيماي روسيه سقوط كند و باعث مرگ 414 نفر شود. وي گفت: سيستم هوانوردي شوروي سابق، اكنون در حال فرسوده شدن است و شركت‌هاي هواپيماسازي روسيه بايد در پي توليد هواپيماهاي مدرن باشند يا دولت از خارج اين هواپيماها را تهيه كند. اين نكته نشان مي‌دهد كه روس‌ها نيز به كيفيت پايين هواپيماهاي خود اذعان دارند و خواستار استفاده از هواپيماهاي غربي در ناوگان خود هستند. آمارهاي شركت ايرباس نشان مي‌دهد كه روسيه در سال 2006 پيشنهاد ساخت حداقل 6 فروند از اين نوع هواپيما را به اتحاديه اروپايي ارائه داده است. از سوي ديگر روسيه در همان سال سفارش ساخت 4 فروند بوئينگ 737 را به شركت‌هاي آمريكايي داد. اين به آن معناست که کشور سازنده توپولف بيش از ساخته‌هاي خود علاقه به استفاده از هواپيماهاي اروپايي و آمريکايي دارد. همان هواپيماهايي که مسوولان و خبرگزاري‌هاي حامي دولت، امروز با استدلال‌هاي محير‌العقول، قصد دارند برتري توپولف را به آنها اثبات کنند.

فارس اثبات کرد: جهان اشتباه مي‌کند

در حالي که در اغلب کشورهاي توسعه‌يافته، پرواز انواع هواپيماهاي روسي، به خصوص توپولف ممنوع شده است و حتي در خود روسيه، مسوولان به دنبال خريد هواپيماهاي اروپايي و آمريکايي نظير بوئينگ و ايرباس هستند، خبرگزاري فارس در استدلالي جالب اثبات کرده است که استفاده از توپولف امن‌تر از هواپيماهاي ساخت آمريکا و اروپاست. فارس و ساير خبرگزاري‌هاي وابسته و حامي دولت، اين روزها به تطهير هواپيماهاي روسي بر اساس آمار و ارقامي ابهام‌آميز مي‌پردازند.

در يکي از خبرهاي زنجيره‌اي فارس به گزارش سايتي با عنوان «planecrashinfo» استناد شده است. فارس مدعي شده است سايت مزبور بوئينگ آمريكا را طي 7 سال گذشته با 25 سانحه مرگبار به عنوان سانحه‌سازترين هواپيما معرفي كرده است. اولا اين سايت بين‌المللي نيست و آمريکايي است. ثانيا قياس هواپيمايي مثل توپولف با هواپيمايي مثل بوئينگ اصولا منطقي نيست. چراکه توليدات بوئينگ که در حال حاضر نيز در جهان مورد استفاده است، بسيار بيشتر از توليد هواپيماهاي توپولف است. از توپولف‌هاي مورد استفاده در ايران،از ابتدا تاکنون فقط 900 فر‌وند توليد شده است. در حالي که توليد فقط يک نمونه از بوئينگ يعني بوئينگ 747 در سال 1994 از مرز هزار فروند گذشت.

از طرفي بسياري از توليدات توپولف امروزه عملا به دليل عدم اجازه پرواز و خطرناک بودن مورد استفاده قرار نمي‌گيرند. بنابراين با توجه به تعداد بوئينگ‌هايي که در خطوط هوايي جهان مورد استفاده هستند و مقايسه آن با تعداد کم توپولف‌هايي که مورد استفاده قرار مي‌گيرند، در صورت صحت آمار فارس، بازهم آمار سقوط‌هاي بوئينگ کمتر از توپولف خواهد بود. مثل اينکه تعداد تصادف‌هاي پرايد با تعداد تصادفات بي‌ام‌و ايکس‌تري در تهران مورد مقايسه قرار گيرد. طبيعي است که تعداد تصادفات پرايد به دليل تعداد بيشتر اين خودرو بيش از بي‌ام‌و خواهد بود. توپولف مقبول در نگاه حاميان دولت که بيشتر نقدشان به موکت‌ها و فاصله صندلي‌هايش است، امروزه در جهان(منظور از جهان عمده کشورهاي توسعه‌يافته و در حال توسعه خارج از مرزهاي جغرافيايي ايران و روسيه است) به خاطر نا‌امني اجازه پرواز در اروپا و آمريکا را ندارد.

سودآوري توپولف و بوئينگ

قاعدتا سودآور بودن ‌يا زيان‌ده بودن يک شرکت مي‌تواند نشانه‌اي از مقبوليت توليدات آن شرکت داشته باشد. شرکت هواپيمايي توپولف به دليل زيان‌ده بودن در سال 2002 اعلام ورشکستگي و در پنج‌ ‌شرکت هواپيماسازي روسي ادغام شد. اين در حالي است که به‌رغم بحران اقتصادي جهاني که منجر به ورشکستگي بسياري از کمپاني‌هاي صاحب‌نام جهان شده است، رويترز گزارش مي‌دهد در سه ماهه دوم سال 2009، سوددهي شركت بوئينگ 17 درصد افزايش يافت. دومين شركت هواپيمايي جهان در پي اجراي برنامه‌هاي توسعه‌اي خود در سه ماه دوم سال جاري نسبت به مدت مشابه سال گذشته سود خود را از 852 ميليون دلار به 998 ميليون دلار افزايش داد.

ناسازگاري با مزاج ايراني

متخصصان تعميرات پرواز مي‌گويند: ويژگي فني موتور اين هواپيماها به‌گونه‌اي است كه بيشتر مناسب پرواز در كشورهاي آسياي‌ميانه و روسيه با آب‌و‌هواي سرد و مرطوب است. دماي موتور اين نوع هواپيما در روي زمين و در مناطق گرم و خشك بالاست و مي‌تواند خطر‌آفرين باشد. البته اين ديدگاه هنوز به لحاظ رسمي مورد تاييد قرار نگرفته است. از طرف ديگر، با توجه به اينکه سيستم‌هاي فني مورد استفاده در ايران غربي هستند و با سيستم‌هاي ناوبري هواپيماهاي روسي که کاملا شرقي هستند، جور در‌نمي‌آيند. هزينه‌هاي نگهداري اين هواپيماها به خاطر شرقي بودن و انحصاري بودن آنها، بسيار بالاست و در مواقعي اصو‌لا امکان‌پذير نيست. از طرف ديگر، روس‌ها مثل عمل به تعهداتشان در بحث‌هاي هسته‌اي و... در بخش آموزش مسائل مربوط به نگهداري اين هواپيماها، طوري عمل مي‌کنند که ايران هميشه براي برطرف کردن مشکلات به آنها وابسته باشد. همچنانکه براي تشخيص علت سقوط هواپيماي توپولف در قزوين، از روسيه تيم فني ويژه به ايران اعزام شد.

ايران (اوکراين)140

يکي ديگر از هواپيماهاي سانحه‌ساز در ايران که تاکنون دو سانحه و 53قرباني داشته است، هواپيمايي موسوم به آنتونوف140 است. ايران پيش از اين قرارداد ساخت مشترك هواپيماهاي مسافربري «آنتونوف 140» را با اوكراين(که فناوري مزبور را از دوران اتحاد جماهير شوروي در اختيار دارد) منعقد كرده بود كه تاكنون 10 فروند از آنها در اصفهان توليد شده است. اين نوع هواپيما كه در كشورمان به نام «ايران 140» نامگذاري شده، از نوع توربورپراپ و با ظرفيت 52 نفر مسافر با برد پروازي 2100 كيلومتر است.

اين هواپيما كه4 فروند از آن به شركت هواپيمايي ايران اير تور و 2 فروند به نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران فروخته شده، مخالفاني در صنعت هوايي كشور دارد كه از ميان آنها مي‌توان به كاپيتان حسين خانلري رئيس مخلوع سازمان هواپيمايي كشوري اشاره كرد. خانلري اعتقاد داشت اين نوع هواپيما نظامي است و از استاندارد‌هاي لازم ناوگان مسافربري هوايي برخوردار نيست. نگاهي به گذشته نشان مي‌دهد هواپيماي آنتونوف تاکنون در ايران سه سانحه را پشت سر گذاشته که اولين سقوط اين هواپيما در حوالي باقرآباد 44 کشته بر جاي گذاشت و سومين سانحه سقوط نيز در سال 1386 در حوالي اصفهان، پنج کشته داشت. قربانيان سانحه آنتونوف در اصفهان مسوولان و مهندسان اوكرايني اين شركت بودند كه قصد داشتند براي بررسي روند ساخت اين نوع هواپيما از امكانات ايران بازديد كنند.

مديرعامل هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران (هما) چندي پيش درباره علت مخالفت رئيس سابق سازمان هواپيمايي كشوري با ورود هواپيماهاي ايران- 140به ناوگان مسافربري گفت: قرارداد خريد 10 فروند از اين نوع هواپيما نهايي شده و 4 فروند از آنها آماده تحويل است ولي من نمي‌دانم چرا اجازه پرواز به اين هواپيما داده نشده است.

دستکاري شماره اختصاصي

ايلوشيني که در مشهد دچار سانحه شد، ايلوشين 62‌ام است. اين ايلوشين در سال 1971 (38 سال قبل)ساخته شده است و به جز ايران در کشورهاي آنگولا، کره شمالي و کوبا مورد استفاده است. در سال 1980 آلمان چند فروند از اين هواپيما را خريداري کرد که بعد از 3-4 سال از خريداري هواپيما به دليل ناکارآمد بودن آن همچنين خطرناک بودن پرواز با آن، اين هواپيماها را از دور خارج کرد. 29 سال بعد از خارج شدن ايلوشين 62‌ام از خطوط هوايي آلمان، اين هواپيما همچنان در ايران مورد استفاده است! گفتني است اين نوع هواپيما در خود روسيه هم مورد استفاده قرار نمي‌گيرد. نوع پيشرفته‌تر اين هواپيما به نام ايلوشين 62‌ام.‌کي به صورت محدود در خود روسيه و چين مورد استفاده قرار مي‌گيرد. هر هواپيمايي داراي يک شماره اختصاصي است، که در مورد ايلوشين سانحه‌ديده در مشهد (كه اصالتا متعلق به کمپاني دتا قزاقستان بوده است)، اين شماره UP-I6207 بود. اين شماره از سوي سازمان هواپيمايي کشوري ايران اجازه پرواز نداشته است، اما منبعي که هويت آن هنوز مشخص نشده است، با دستکاري شماري اختصاصي هواپيما و تغيير دادن آن به “UP-I6208” پرواز کرد و پروازش منجر به سانحه شد. تلويزيون، از ابتداي انتشار خبر، مدام از عبارت «هواپيماي قزاقستاني» استفاده کرد. در حالي که ايلوشين هواپيمايي روسي است. ايلوشين يک شرکت هواپيماسازي در کشور روسيه است. اين شرکت در سال ۱۹۳۳ بنيان گذاشته شد، و در زمينه ساخت هواپيماهاي نظامي و تجاري فعاليت دارد.

هواپيماهاي روسي در کدام ايرلاين‌ها

خطوط هوايي ايران اير تور، زاگرس، ارم، ماهان، كيش، سفيران، چابهار و آريا از هواپيماهاي روسي توپولف و ياک استفاده مي‌کنند. با خروج دو فروند ديگر از هواپيماهاي مسافربري توپولف 154 و ايلوشين، از ناوگان هوايي كشور كه در جنوب غربي شهر قزوين و در مشهد دچار سانحه شدند، مجموع هواپيماهاي ناوگان غيرنظامي كشور به 179 فروند رسيد كه در حال حاضر فقط 112 فروند از آنها فعال هستند. از سوي ديگر متوسط سن ناوگان هواپيماهاي مسافربري ايران هم‌اينك حدود 5/15 سال است كه در مقايسه با ناوگان هوايي كشورهاي همسايه بسيار بالاست. بيشترين متوسط عمر ناوگان براساس شركت‌ها به ترتيب مربوط به شركت ساها با متوسط عمر 28 سال، ماهان با 3/20 سال و ايران اير با 2/20 سال مي‌باشد. در مـقابـل، عمر ناوگان شركت سفيران با دارابودن 2هواپيماي ايران 140 كه به تازگي خريداري كرده است، در مـيان شركت‌هاي هواپيمايي كشور كمترين ميزان است.

آسمان ايران براي روسيه

بضاعت كنوني ناوگان هوايي ما شامل 8 فروند هواپيماي بوئينگ 747 (آمريكايي) در خطوط هواپيمايي هما، ايران ايرتور و ساها، 8 فروند هواپيماي بوئينگ 727 (آمريكايي) موجود در خطوط هواپيمايي هما و آسمان، 28 فروند هواپيماي ايرباس(اروپايي) موجود در خطوط هما، ماهان و قشم، 33 فروند هواپيماي فوكر (هلندي) موجود در خطوط هواپيمايي هما، آسمان، كيش، تفتان، چابهار و نفت، 5 فروند هواپيماي مك دونالد داگلاس MD ( آمريكايي) موجود در ناوگان شركت ماهان، 6 فروند هواپيماي ATR (انگليسي) موجود در شركت آسمان و 2 فروند بوئينگ 757 (آمريكايي) موجود در ناوگان هواپيمايي ارم مي‌شود. مابقي هواپيماهاي فعال در ناوگان هوايي ما حدود 28 فروند توپولف154 و 4 فروند ياك‌(روسي) موجود در خطوط ايران اير تور، زاگرس، ارم، ماهان، كيش، سفيران، چابهار و آريا و همچنين 3 فروند هواپيماهاي بي‌آ‌ئي (انگليسي) خطوط ماهان و سفيران و 54 هواپيماي غيرنظامي(که اکثرا روسي هستند) فعال در ناوگان برخي ارگان‌هاي دولتي شامل مي‌شوند. بر اين اساس، از مجموع 125 فروند هواپيماي خطوط هوايي کشور، حداقل 32 فرورند آن روسي هستند.

برخورد 2 قطار در ورامين